Suriye Geçiş Dönemi Cumhurbaşkanı Ahmed Şara‘nın Perşembe günü imzaladığı ve ülkenin beş yıllık geçiş sürecinde yürürlükte olacak anayasa bildirgesine anayasa hukukçularından eleştiriler geldi.
Suriyeli anayasa hukuku profesörü Sam Dallah beyannamenin yasama, yürütme ve yargı güçlerini Şara’nın elinde topladığını ve azınlıklar için yeterli koruma sağlamadığını belirtti. Dallah “Anayasa bildirgesi, geçici cumhurbaşkanına mutlak yetkiler veriyor” dedi.
İç savaşın başlamasından sonra Suriye‘yi terk eden ve 2012 anayasasını hazırlayan komitenin sözcülüğünü yapan Dallah, yeni anayasanın “başkanlık tipi bir rejim” öngördüğünü belirtti. Dallah, yürütme erkinin geçici cumhurbaşkanı ve onun atadığı bakanlarda olduğunu ve kabul edilen yasal çerçevede başbakanlık makamının bulunmadığına dikkat çekti. Bildirgeye göre yeni anayasaya dayalı seçimler, ancak geçiş döneminden sonra düzenlenecek.
Anayasa beyannamesine göre, Şara gelecekteki meclis üyelerinin “üçte birini” atayacak ve kalan parlamenterleri seçecek seçim kurulunun üyelerini seçmek için de bir komite oluşturacak. Yargıyı “bağımsız” olarak niteleyen bildirge, geçici cumhurbaşkanına ülkenin en yüksek yargı organı olan Yüksek Anayasa Mahkemesi’nin üyelerini de atama yetkisi tanıyor.
Dallah “Eğer cumhurbaşkanı doğrudan ya da dolaylı olarak Halk Meclisi üyelerini seçecekse, Anayasa Mahkemesi üyelerini atayacaksa, kuvvetler ayrılığı prensibinden geriye ne kaldı?” ifadelerini kullandı. Hukuk uzmanı “Kuvvetlerin tek bir kişinin elinde toplanması kaçınılmaz olarak karar verme yetkisinin de tekelleşmesine yol açacaktır” dedi.
Önceki anayasalardan esinlenerek hazırlanan anayasa bildirgesinde demokrasiden söz edilmiyor. Önceki anayasadan farklı olarak fıkıh, yasamanın “temel bir kaynağı” yerine, yasamanın “temel kaynağı” olarak tanımlanıyor. Önceki anayasadaki gibi devlet başkanının İslam dinine mensup olması şartı sürdürülüyor, Arapça tek resmi dil olarak tanımlanıyor. Bildirge Suriye’deki azınlıklar için hiçbir yasal güvence ya da koruma sağlamıyor.
Suriye Arap Cumhuriyeti, Suriye İslam Cumhuriyeti’ne mi dönüşüyor?
Paris Schiller Üniversitesi profesörü Tigrane Yegavian da “Suriye’deki azınlıklar olayların gidişatından son derecede endişeli, zira her şey Suriye Arap Cumhuriyeti’nin kademeli olarak Suriye İslam Cumhuriyeti’ne dönüşme sürecine işaret ediyor” dedi. Yegavian “Yeni rejimin haklı olarak tehdidi altında hisseden azınlıklara güven verebilecek tek şey, eğitim ve adalet alanlarında özerkliğin garanti edildiği bir tür federalleşmedir” görüşünü savundu.
Beşar Esad döneminde yeni bir anayasa hazırlamak üzere Cenevre’de Birleşmiş Milletler (BM) tarafından kurulan komisyonun eski üyesi olan hukukçu Tarık el Kurdi ise “Bildirgenin 54 yıllık diktatörlük ve 14 yıllık yıkıcı savaşın ardından Suriye için zor bir zamanda geldiğini” belirterek “Bildirgenin realist bir biçimde ele alınması gerekli ve bildirge istikrarlı ülkelerin anayasalarıyla karşılaştırılmamalı” diye konuştu.
Suriyeli Kürtler: Bildirgeyi reddediyoruz
Suriye’nin kuzeydoğusundaki Kürtlerde kabul edilen anayasa bildirgesini Cuma günü düzenlenen bir gösteriyle protesto etti.
Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) siyasi kanadı Suriye Demokratik Konseyi bildirgeyi “kategorik olarak reddettiklerini” ifade ederek yeniden yazılması çağrısında bulundu. İnternet üzerinden yapılan açıklamada “Bu taslak, merkezi yönetimi pekiştirerek, yürütmeye mutlak yetkiler bahşederek, siyasi faaliyetleri kısıtlayarak ve siyasi partilerin kurulmasına mani olarak otoriterliği yeni bir biçimde yeniden üretiyor” denildi. Ayrıca “Bir geçiş dönemi kisvesi altında diktatörlüğün yeniden yaratılması yönündeki her tür girişime şiddetle karşı çıkıyoruz” ifadelerine yer verildi. Suriyeli Kürtler “gücün adil bir şekilde dağıtılması”, “Suriye’nin tüm toplumsal bileşenlerinin haklarının tanınması” ve “merkezi olmayan demokratik bir hükümet sisteminin benimsenmesi” çağrısında bulundu. (DW Türkçe)
